Merinos Koyunu Merinos Koyunu Merkezleri Merinos Yetiştiricileri

Kuzu büyütmede ilk uygulamalar

Ağız sütünün verilmesi

Yeni doğan kuzuyu anasını emmeye bırakmadan önce meme ucundaki ilk damlalar alınır. Daha sonra anasını emmesine izin verilir. Anasını ememiyorsa meme başını bulmasına ve emişine yardımcı olunur.

Ağız sütü nedir? Kuzulamadan sonraki ilk günlerde koyunun verdiği ilk süte ağız sütü denir. Ağız sütü kuzuya mutlaka verilmelidir. Bu süt 3-5 gün süreyle salgılanır. Ağız sütü tam bir besin maddesidir. Ayrıca içerdiği bağışıklık maddeleri nedeniyle kuzularda bir süre hastalıklara karşı bir direnç oluşturur. Ağız sütü kuzuyu hafif ishal (sürgün) de yapabilir. Bu şekilde kuzuların bağırsaklarında biriken pislikleri temizlemek gerekir. Bu pislik kuzuların gerisinde turuncu renkte bir dışkı olarak görünür.

Yakma

Koyunculukta yakma nedir? Kimi durumlarda anası ölmüş ya da ikiz doğan kuzularda ( ana kuzuyu besleyemez durumda ise) kuzunun başka bir koyuna alıştırılması söz konusu olabilir. Bu işe yakma denir. Koyunun kuzuyu reddetmemesi, kendi öz yavrusu imiş gibi kabul etmesi için başlıca şu işlemlere başvurulur;

Kuzu ve yakılacak koyun dar bir bölmeye alınır. Bir süre sonra koyun kuzuya alışır ve emmesine izin verir.
Koyunun sütü öksüz kuzunun başına, vücuduna ve kendi burnuna sürülür. Koyun kuzuyu kokladığında kendi yavrusu sanır ve yavruyu yadırgamaz.
Ölü kuzunun postu öksüz kuzunun sırtına bağlanır.
Koyunun yavrusu doğar doğmaz ölmüş ise koyunun sonu öksüz kuzuya sürülür.
Koyunun kuyruk arkası öksüz kuzuya iyice sürülür ve kokusu yavruya sindirilir.
Kuzu büyütme yöntemleri

Türkiye’de kuzu büyütme yöntemleri; doğal büyütme, erken sütten kesme ve kalıntı sütle besleme şeklinde sınıflandırılır. Bununla birlikte koyun yetiştiriciliğinde yapılan çalışmalar ışığında kuzuların daha hızlı gelişmesini sağlamak amacıyla yavrulukta büyütme yöntemini önermek mümkündür.

Doğal büyütme

Kuzularda doğal büyütme nasıldır? Doğal büyütme kuzuların doğumdan sütten kesime değin analarını emmeleri yanında kaliteli kaba yem ve yoğun yemle beslenerek büyütülmeleridir. Doğal büyütmede kuzular ya sütten kesilinceye değin anaları ile birlikte ağıl ve merada bulundurulur. Ya da sütten kesime kadar ağılda barındırılır, ancak analar meradan dönünce yanlarına bırakılır.

Otlakta kuzu büyütmede sütten kesim yaşı kuzuların gelişme durumuna ve meranın besleme kapasitesine bağlı olarak değişir. Sütten kesimin yaşı ya da ağırlığı yetiştirme yönüne de bağlıdır. Koyunların sağılmadığı yerlerde kuzular 3–3,5 ay süre ile analarını emerler ve 30–35 kg da sütten kesim ağırlığına ulaşabilirler. Bu durumda aynı zamanda mera’nın durumu dikkate alınarak yoğun yemde verilebilir. Koyunların sağıldığı işletmelerde ise emiştirme süresi en fazla 1,5–2 ay sürer.

Göçer koyunculukta ise kuzuların büyütülmesi sadece ana sütü ve mera’ya dayanır.

Erken Sütten Kesme

Erken sütten kesme nedir? Kuzular için normal sayılan emiştirme süresinden önce sütten kesilmesi ya da analarının yanından ayrılması işlemidir. Bu işleme başlıca iki ana amaç için başvurulur. Birincisi, yılda birden çok kuzulatma yapan ve koyunculuğun daha çok kuzu üretimine yönelik olduğu işletmelerde koyunları sonraki koç katımına hazırlamaktır. Bu yüzden kuzular analarının yanından erken ayrılır., koyunların kuruya çıkması sağlanır ve daha sonra uygulanacak besleme düzeniyle aşım kondisyonuna getirilir. İkincisi ise kuzuların erken sütten kesimi ile süt üretimine ( pazarlanabilen süt ) kısa sürede geçmektir. Erken sütten kesimde kuzular 1–1,5 aydan fazla emiştirilmezler.

Kalıntı sütle besleme

Kalıntı sütle besleme nedir? Nasıl yapılır? Pazarlanabilen koyun sütü üretiminin önem kazandığı, bu açıdan erken sütten kesimin uygulandığı işletmelerde hem erken kuzu kesiminin önlenmesi, hem de süt sağımına biran önce başlayabilmek için uygulanan bir yöntemde, kuzuların normal gelişmelerini tamamlayıncaya değin, makine ya da el ile sağımla koyundan alınamayan ve bu şekilde memede kalan sütle büyütülmesidir. Buna kalıntı sütle büyütme denir. Yöntem başlıca iki şekilde uygulanabilir.

1- Tek sağım + bir öğün kuzu emiştirme

2- Çift sağım + emiştirme

Tek sağım + bir öğün kuzu emiştirme

Kuzuların ağız sütünü 1–2 gün süreyle emmesinden sonra tek sağım + bir öğün kuzu emiştirme uygulamasına başlanır. Tek sağımdan sonra kuzular anasının yanına bırakılır. Sağım sabah yapılıyorsa kuzular akşama değin analarını emerler ya da anaları mera’dan dönünce emişlerine izin verilir, sonra ayrılır. Sağım akşam yapılacaksa, koyunlar otlak dönüşü önce sağılır, sonra kuzular ana yanına bırakılır. Kuzular sabaha değin anaları ile birlikte kalabilirler. Ancak koyunlar mera’ya çıkarılırken ayrılır. İkiz doğuran melez kültür ırklarında ya da yerli ırklarda bu yöntem uygulanabilir.

Çift sağım + emiştirme

Bu yöntemde de kuzuların 1-2 gün süreyle ağız sütü emmelerine izin verilir. Daha sonra koyunlar sabah ve akşam sağılırlar. Sağımı takiben kalıntı sütü emmek üzere kuzular analarının yanına 20–30 dakika süreyle bırakılır. Bol sütlü ve genellikle tek doğum yapan koyunlarda bu şekilde uygulanabilir.

Kuzuların yavrulukta büyütülmesi

Kuzular için, özelikle batı Anadolu için en uygun kuzu büyütme ve besi yöntemi; kuzuların 3–4 haftadan itibaren kırılmamış tahıla dayalı karma yemden oluşan bir rasyonla yiyebildikleri kadar yemlenerek 6 haftalık olunca sütten kesilmesi ve bundan sonra yine aynı rasyonla en uyun satış ağırlığına ulaşıncaya değin beside tutulmasıdır. Bu amaçla yavruluk adı verilen bölmelerden yararlanılabilir.

Yavruluk nedir? Yavrunun geçebileceği ancak anaç koyunların geçemeyeceği odacıklardır. Büyütme döneminde kullanırlar. Bu dönemde kuzular bir yandan analarını rahatlıkla emebilir ve bir yandan da yavruluğa geçerek yemliklerde ki karma yemi ve kuru otu istedikleri kadar yiyebilirler.

Yöntemin uygulanması sırasıyla şöyledir

1-Kuzular 3–4 haftalık olunca karma yemle başlatılır. Bu iki şekilde olabilir;

a. Kuzular analarından ayrı özel bir bölmeye alınır ve yarım gün ( gece ya da gündüz ) burada kalırlar. Önlerine artırılarak karma yem konur ve temiz su bulundurulur. Kuzular günün diğer yarısında analarının yanına alınır ve emmeleri sağlanır.

b.Ana koyun bölmelerinin yanında, kuzularının girip çıkabileceği ancak analarının geçemeyeceği bir yemleme bölmesi hazırlanır. Bu bölmelere yavruluk denir. Karma yem buradaki bölmelere konur. Kuzular gün boyunca buradaki yemlerini yerler. Analar mera’dan dönünce kuzular yemleme bölmesinden analarının yanına geçerek emerler.

Kuzuların daha hızlı karma yeme alışmaları için en uygun olanı birinci şekildir. Ancak her defasından kuzuları analarının yanından ayırmak için biraz daha işçilik gereklidir.

2-Kuzular 6 haftalık olunca analarından ayrılırlar. Ana sütü yeterli ise bu çağdaki kuzuların canlı ağırlıkları 13–15 kg’ı bulacaktır.

3-Kuzular analarından ayrıldıktan sonra taban kuru, yağmurdan korunmuş ve hava akıntısı olmayan kuytu bölmeye yerleştirilir. Yavruluktaki yemlikler, basit ancak kuzuların içine girmeyecekleri bir biçimde yapılmalıdır. Aksi takdirde kirlenme nedeniyle yem tüketiminde azalma hastalık etmenlerinde yayılma gözlemlenebilir.

Kuzular, yavrulukta 40–60 gün süreyle işletme için uygun ağırlığa (25–35) erişinceye değin tutulur. Bu sürede kuzuların önüne yiyebildikleri kadar karma yem konur. Herhangi bir sınırlama yapılmaz. Karma yem esas olarak kırılmamış tahıllardan oluşur.

Yemden en yüksek düzeyde yararlanma ve sindirimle ilgili sorunların kesin olarak önlenebilmesi için karmada kullanılan tahılın herhangi bir şekilde işleme tabi tutulmaması (kırma, öğütme gibi )gerekir. Rasyonda her tahıl kullanılabilir. Ancak en iyi sonuç, enerji değeri yüksek buğday, arpa ya da mısır gibi tahıllarla ile elde edilir.

Karma1		Karma2		Karma3
Yemler		Yemler		Yemler
Arpa	63,81	Arpa	51,0	Arpa	83
Pamuk tohumu küspesi	19,28	Mısır	26,6	Pamuk tohumu küspesi	15
Buğday kepeği	13,56	Ayçiçeği tohumu küspesi	19,5	Kireç taşı	1,4
Kireç taşı	2,50	Kireç taşı	2,0	Tuz	0,5
Tuz	0,50	Tuz	0,3	Vitamin ve mineral	0,1
Vitamin karışımı	0,25	Vitamin karışımı	0,5
Mineral karışımı	0,10	Mineral karışımı	0,1

Kuzular için örnek kuzu büyütme karmaları

Yavruluktan yararlanılarak uygulamada dikkat edilecek hususlar şunlardır;

Yavrulukta kuzuların önünde devamlı ve taze yem bulunması çok önemlidir.
Yavruluk asla boş bırakılmamalıdır.
Kuzular yavruluklarda karma yeme geçerken yavaş yavaş alıştırılmalıdır. Aksi durumda birden bire başlayacak fazla karma yem tüketimi Çelerme’ye (Enteretoksemi) nede olabilir.
Yemlikler, su yağmur, kar gibi istenmeyen etmenlerde korunmalı ve bütün yemlikler karma yem ile dolu olmalıdır.
Islak yemler küflü olabilir, bu nedenle yemlikler sık sık denetlenmeli, bozuk yemler varsa yemlikten uzaklaştırılmalıdır.
Özelikle karma yemliklerde ki yem akış hızı çok iyi denetlenmelidir.
Derin ve eğimli karma yem yemlikler, kuzular için bir tehlike oluşturabilir. Bu da kuzular ölüme neden olabilir.
Açık yemlikler kuzu büyütmede kullanılabilir. Ancak yemlikler sık temizlenmeli ve en az günde iki kes doldurulmalıdır.
Açık yemlikler kullanıldığında kuzular, kim zaman yemliklerin içine girerek idrar ve dışkı yaparlar. Bu durum aynı zamanda yem kaybına neden olur.
Kuzular için, özelikle batı Anadolu için en uygun kuzu büyütme ve besi yöntemi; kuzuların 3–4 haftadan itibaren kırılmamış tahıla dayalı dayalı karma yemden oluşan bir rasyonla yiyebildikleri kadar yemlenerek 6 haftalık olunca sütten kesilmesi ve bundan sonra yine aynı rasyonla en uygun satış ağırlığına ulaşıncaya değin beside tutulmasıdır.